Pierwsze wzmianki o majątku w Domanicach datowane są na koniec XII stulecia a jego historia do dzisiaj obfituje w intensywne zmiany właścicieli obiektu co przekłada się również na trudności w dokumentacji przemian przestrzennych jakie zachodziły na jego terenie.
Współczesny stan przypałacowego parku to efekt nawarstwień historycznych, w mniejszym stopniu datowanych na początek wieku XVIII a przede wszystkim jest to efekt prac prowadzonych w okresie XIX stulecia. Reliktem barokowej kompozycji rezydencji w Domanicach jest z pewnością osiowy charakter głównej drogi dojazdowej prowadzącej wprost na pałacowy dziedziniec usytuowany wraz z pałacem na wzgórzu. Biegnąca od północnego-wschodu główna droga dojazdowa została obsadzona w XIX wieku szpalerami kasztanowca (Aesculus hippocastanum). W okresie XIX wieku, odcinek drogi dojazdowej usytuowany tuż u podnóża pałacowego wzgórza został dodatkowo zaakcentowany lustrzanym układem zabudowań folwarcznych. Na końcu Alei Kasztanowcowej, rodzaj bramy wprowadzającej stanowiły dwa niewielkie pawilony utrzymane w stylu empire. Za nimi wzniesiono budynek stajni i spichlerza oraz pałacowej oficyny, które również zostały usytuowane równolegle względem głównej drogi dojazdowej do majątku. Powstały w ten sposób przeddziedziniec wprowadzał na obszar właściwego dziedzińca pałacowego.
W wyniku zmian wprowadzonych na terenie obiektu w wieku XIX oraz ukształtowania terenu, pałacowy dziedziniec może być nazywanym „ogrodem wewnętrznym”. Znajdują się na nim szpalery formowanych lip mogących być reliktem barokowej kompozycji oraz interesujący krąg lipowy. Nasadzenie z lip na planie koła datowane jest na wiek XIX i zostało zrealizowane wraz z ufundowaniem przez ówczesnych właścicieli neostylowej fontanny przypominającej tradycyjne fontanny renesansowe. Krąg lipowy mógł być w zamyśle sadzony jako materiał pod przyszły, naturalny pawilon ogrodowy, budowany nie z elementów architektonicznych a roślin. Na terenie ogrodu wewnętrznego, który wydzielony jest niskim ogrodzeniem wybudowanym na miejscu dawnych murów obronnych znajduje się także ozdobny pawilon ogrodowy. W północno-zachodnim narożu ogrodu wewnętrznego, tuż nad skarpą znajduje się belweder pełniący niegdyś także funkcję łaźni. Obiekt wzniesiony na przełomie XVIII i XIX wieku był i jest jednym z najważniejszych punktów widokowych na terenie całego kompleksu rezydencjonalnego w Domanicach. Przez otwory okienne umieszczone w pawilonie można podziwiać dolinę rzeki Bystrzycy, wyznaczającej jednocześnie jedną z granic założenia parkowego.
Ogród wewnętrzny usytuowany na pałacowym dziedzińcu, posiada połączenie z częścią krajobrazową parku, rozciągającą się na południe i częściowo południowy-zachód od pałacowego wzgórza. Kamienne schody prowadzą do części przekształconej w XIX wieku w park krajobrazowy. Współcześnie znajduje się tam pozostałość barokowej kompozycji tej części ogrodu w postaci kamiennych filarów dawnej pergoli. Jest to obecnie jedyny detal architektoniczny pozostały po dawnym, XVIII wiecznym parterze wodnym z ozdobnymi fontannami i rzeźbami. Część krajobrazowa z ozdobnymi drzewami (m.in. platany – Platanus x hispanica, buki czerwone – Fagus sylvatica ‘Atropurpurea’) kształtowana była w kierunku południowym od wzgórza, oraz równolegle na przeciwległym brzegu Bystrzycy. W okresie XIX stulecia wybudowano także most spinający brzegi rzeki Bystrzycy, adaptując tym samym nowe tereny do krajobrazowej kompozycji parkowej.
Niestety nie jest znane nazwisko planisty odpowiedzialnego za charakter zmian wprowadzanych w obrębie parku przypałacowego w Domanicach. Jednak największe zmiany zostały przeprowadzone z inicjatywy Fryderyka Wilhelma von Brandenburg, do którego od 1832 r., należał cały majątek Domanic.
Fazy przekształceń kompozycji parkowej: początek XVIII w., II poł. XIX w.,
Styl ogrodowy: krajobrazowy z reliktami barokowej kompozycji
Autor projektu parku: nieznany
Historyczna powierzchnia parku: 10 ha
opracowanie: Łukasz Przybylak na podstawie zbiorów Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie
fot. Anna Hamrol
