Wieś Chwalimierz jest wzmiankowana po raz pierwszy w drugiej połowie XIII stulecia. Figurując w ówczesnych dokumentach jak również we wszystkich publikowanych do 1945 r., swoją nazwę zawdzięcza swoim pierwszym właścicielom, rodzinie von Frankenthal (niemiecka nazwa Chwalimierza to Frankenthal).W posiadaniu tej rodziny, miejscowość znajdowała się do pierwszej ćwierci XIV wieku. Począwszy od lat 30. XIV wieku po drugą połowę wieku XIX, własność chwalimierskiego majątku ulegała licznym zmianom. Na drodze spraw sądowych, spadkowych oraz kupna, Chwalimierz przechodził odpowiednio przez ręce rodziny von Domping, von Haugwitz by ostatecznie w 1881 roku wejść w posiadanie rodziny von Kramsta.
Rok 1881 r., był dla rezydencji w Chwalimierzu krokiem do ogromnych zmian. To z inicjatywy Georga von Kramsta przebudowie uległ znajdujący się w tym miejscu niewielki, barokowy pałac. Rearanżacji poddano również tereny przypałacowego parku, którego początki według relacji z początku XX wieku, sięgały końca XVIII stulecia. Nie jest jednak współcześnie znany wygląd dawnej, barokowej rezydencji ani tym bardziej otaczającego go parku.
Nabywając w 1881 roku majątek w Chwalimierzu, w latach 1884 – 1885 Georg von Kramsta wraz z małżonką, córką fabrykanckiego potentata z Łodzi, Karola Scheiblera, zleca wzniesienie nowego pałacu w miejscu dawnego budynku pałacowego. Za projekt modernizacji i rozbudowy pałacu oraz towarzyszącej mu zabudowy folwarcznej odpowiedzialny był znany na Dolnym Śląski architekt, Karol Schmidt. Jest to ten sam architekt, który zaprojektował wrocławski belweder na wzgórzu Bastionu Sakwowego a także projekt potężnego pałacu w Bożkowie. Co ciekawe i nieczęsto spotykane w historii sztuki rezydencjonalnej, był on także autorem projektu rearanżacji terenów parkowych. Zaprojektowany przez Karola Schmidta pałac oraz towarzyszące mu zabudowania folwarczne, utrzymany był w stylu popularnego wówczas neorenesansu. Bryła dawnego barokowego pałacu została urozmaicona o liczne wieże oraz dekoracyjne lukarny. Najbardziej charakterystycznym elementem nowej, pałacowej bryły i jednocześnie dominantą zarówno w skali pałacowego parku jak i okolicznego krajobrazu była wolnostojąca wieża przekryta czterospadowym dachem z wieńczącym go belwederem. Wieża połączona była łącznikiem z zachodnią elewacją budynku pałacowego. Frontowa elewacja pałacu, skierowana w kierunku wschodnim stanowiła jednocześnie jedną ze ścian rozległego wnętrza parkowo-architektonicznego, którego centralną część zajmował obszerny gazon obwiedziony głównym układem drogowym prowadzącym dalej odpowiednio na północ i południe parku. Na przedłużeniu osi symetrii wschodniej, frontowej elewacji pałacu, znajdował się dom zarządcy majątku. Pałac znajdował się na wzniesieniu, którego skarpa północna skarpa wzmocniona była murem oporowym. Był to jednocześnie mur oporowy dla tarasu widokowego akcentowanego fontanną. Z tarasu można było zejść schodami do jednego z dwóch, głównych wnętrz parkowych. Na murze oporowym wybudowany został pawilon w formie glorietty będącej nie tylko punktem widokowym ale także przekryciem klatki schodowej skrytej w murach oporowych pałacowego tarasu. Całości malowniczego charakteru posiadłości dopełniał także wystawny budynek stajni i wozowni z odrębnym dziedzińcem i reprezentacyjną bramą wjazdową.
W kierunku południowo-zachodnim od pałacu znajdował się naturalistyczny staw parkowy z wyspą, który znajdował się w bezpośredniej relacji widokowej z pałacem. Całość terenów parkowych została zaprojektowana w stylu krajobrazowym. W kierunku południowym, parkowa kompozycja posiadała pseudo naturalne przedłużenie w postaci rozległych lasów dominalnych, należących do rodziny von Kramsta. Na terenie lasu znajdowały aranżowane miejsca wypoczynku a układ drogowy znacznie odbiegał od klasycznego, prostopadłego układu duktów leśnych i przypominał bardziej wijące się drogi typowe dla parków i ogrodów krajobrazowych. Ponadto na terenie dominialnego lasu, według przekazów z początku XX wieku, znajdowały się relikty starego, średniowiecznego zamku. Informacje te jednak nie zostały potwierdzone przez współczesne badania historii obiektu.
Całość kompozycji parkowej została zaplanowana na powierzchni aż 118 ha, przy czym obszar ten mógł być o wiele rozleglejszy biorąc pod uwagę kompozycyjne włączenie okolicznych lasów. Drzewostan parkowy budowany był głównie przez lipy drobnolistne, dęby szypułkowe, buki zwyczajne oraz jesiony wyniosłe.
Za główny wjazd na tereny parkowe a jednocześnie rezydencji, uznać należy ozdobny portal bramny zlokalizowany pośród zabudowań mieszkalnych wsi Chwalimierz. Na portalu znajdują się neorenesansowe latarnie i obeliski, kartusz herbowy rodu von Kramsta oraz inicjały fundatora obiektu, hrabiego Georga von Kramsta. Chwalimierz jako główna siedziba rodowa pozostawał w posiadaniu rodziny do lat 40., XX wieku. Bryła pałacu przetrwała okres II Wojny Światowej bez większych zniszczeń. W latach 50., w wyniku podpalenia pałac staje w ogniu. Żywioł był na tyle intensywny, iż strawił niemal całą konstrukcję głównego korpusu budynku. Wszelkie ocalałe z pożaru elementy budowli zniknęły w niedługim czasie po całym wydarzeniu. Z pałacowej bryły przetrwała jedynie okazała wieża. Przekryta hełmem dotrwała do 1997 r., kiedy to przegniła konstrukcja dachu wieży runęła do jej środka. Współcześnie w miejscu dawnego, wystawnego pałacu, można odnaleźć jedynie zewnętrzne mury pałacowej wieży i przylegającą do niej klatkę schodową, tarasowe mury oporowe oraz relikty pawilonu ogrodowego znajdującego się na północnym tarasie. Z zabudowań gospodarczych znajdujących się na terenie parku, przetrwał dom zarządcy majątku będący obecnie domem prywatnym oraz dawna stajnia z wozownią, pełniąca również funkcję prywatnego domu mieszkalnego. Kompozycja przestrzenna rozległego parku krajobrazowego uległa praktyczne całkowitemu zatraceniu. Czytelny pozostaje współcześnie jedynie pałacowe wzniesienie z układem pałacowych tarasów, parkowy staw oraz przebieg dawnej, reprezentacyjnej drogi dojazdowej do pałacu.
W latach świetności, park przypałacowy w Chwalimierzu był jednym z najrozleglejszych na Dolnym Śląsku. Współcześnie, wraz z reliktem pałacu pozostaje smutnym dowodem nie tak odległej obojętności i nieumiejętności troski o dziedzictwo kulturowe.
Fazy przekształceń kompozycji parkowej: koniec XVIII w., lata 1883-1885,
Styl ogrodowy: krajobrazowy,
Autor projektu parku: Karol Schmidt
Historyczna powierzchnia parku: ok. 7,2 ha – część ozdobna z dawnym pleasure ground, ok. 118 ha, całość kompozycji krajobrazowej parku z przylegającym od południa kompleksem leśnym,
opracowanie: Łukasz Przybylak na podstawie badań własnych oraz materiałów ze zbiorów Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie (http://www.nid.pl/pl/)
fot: Anna Hamrol,
