Fundacja „Zamek Chudów” powstała w 1995 roku, w celu uratowania jednego z ciekawszych nizinnych zamków na Górnym Śląsku – zamku w Chudowie koło Gliwic. Od 1996 roku Fundacja realizowała letnie obozy dla wolontariuszy, w trakcie których uporządkowano zarówno ruiny zamku, jak i otaczający je zdziczały park. Po przeprowadzeniu fotogrametrycznej inwentaryzacji ruin zamku oraz badaniach architektonicznych rozpoczęto w 2001 roku odbudowę zamkowej wieży, w której od 2004 roku mieści się muzeum archeologiczne. Prezentowane są w nim zabytki, pozyskane głównie podczas badań archeologicznych, prowadzonych od 2001 roku (m.in. w 2007 roku odkryto studnię zamkową, ślady wcześniejszego założenia obronnego – drewnianej siedziby rodu Chudowskich z XV wieku).
Poprzez szeroko prowadzoną akcję promocyjną zamek w Chudowie stał się ważnym na Górnym Śląsku ośrodkiem organizacji imprez historycznych, kulturalnych i edukacyjnych, z których najbardziej znany jest Jarmark Średniowieczny na zamku w Chudowie.
W kolejnych latach Fundacja stała się właścicielem także innych obiektów zabytkowych, o których uratowanie zabiega. Są to wyjątkowa średniowieczna książęca wieża mieszkalna w Siedlęcinie koło Jeleniej Góry (z unikalnymi w skali Europy freskami przedstawiającymi legendę o sir Lancelocie z Jeziora), ruiny średniowiecznego zamku w Owieśnie koło Dzierżoniowa oraz barokowy pałac opacki i ruiny klasztoru cystersów w Wierzbnej koło Świdnicy. Pod koniec 2009 roku do obiektów pod opieką Fundacji dołączyły pozostałości domu Karola Goduli w Rudzie Śląskiej (na Górnym Śląsku) wraz z sąsiadującymi ruinami XV-wiecznego zamku.
Na wszystkich obiektach prowadzone są prace porządkowe, zabezpieczające lub rekonstrukcyjne – na Dolnym Śląsku:
– w Wierzbnej uporządkowano teren, opróżniono pałac z zalegających w nim śmieci i gruzu, zrekonstruowano dach nad pałacem (przywrócono oryginalną konstrukcję dachu, na potrzeby przekrycia ceramicznego wypalono nowe gąsiory – na wzór kilku oryginalnych, odtworzono facjaty), przeprowadzono wstępne badania architektoniczne w średniowiecznej wieży mieszkalnej, przekształconej w XVIII wieku w jedno ze skrzydeł barokowego pałacu. Przed zakupem pałacu przez Fundację planowane były działania zmierzające do wykreślenia obiektu z rejestru zabytków i przeprowadzenie jego rozbiórki. Fundacja rozpoczęła także odgruzowywanie ruin tzw. Długiego Domu i przekrywanie go tymczasowym dachem;
– w Owieśnie kilkuletnie prace porządkowe doprowadziły do oczyszczenia większej części średniowiecznej fosy, która spełniała funkcję dzikiego wysypiska, oraz odgruzowania ruin zamku do poziomu wyłożonego kamiennymi płytami dziedzińca, funkcjonującego do lat 60-tych XX wieku (w niektórych mijescach było to ponad 8 m gruzu) – uzyskano obraz stanu zachowania budowli. Prace pozwoliły na określenie ilości zachowanych śladów pierwotnego zamku gotyckiego (w tym odsłonięcia najniższej kondygnacji wieży bergfriedowej oraz miejscami zachowanych prawie do pełnej wysokości murów obwodowych). Na wstępnym etapie udało się również rozeznać zakres późniejszych przebudów oraz stan zachowania partii renesansowych (z fragmentami dekoracji sgraffitowych), barokowych oraz powstałych w wyniku działań XIX-wiecznych. Ważnym zadaniem było również scalenie wszystkich elementów składowych średniowiecznego założenia w rękach jednego właściciela – w kolejnych latach Fundacja dokupiła działki ze średniowiecznym wałem ograniczającym fosę (otaczającym zamek) oraz ze zrujnowanym budynkiem tzw. domu ogrodnika;
– w Siedlęcinie przeprowadzono najwięcej działań – do zakupionej w 2001 roku wieży mieszkalnej w 2003 roku dokupiono zrujnowany folwark wraz z zamieszkanym budynkiem barokowym – w ten sposób sztucznie podzielony zespół zabytkowy został ponownie skupiony w rękach jednego właściciela (do 2010 roku przeprowadzono mieszkańców do innych lokali mieszkalnych); w 2004 roku uruchomiono profesjonalny punkt obsługi turystów oraz udostępniono wieżę do regularnego zwiedzania (wraz z obsługa przewodnicką); w 2006 roku przeprowadzono prace konserwatorskie średniowiecznych malowideł o tematyce arturiańskiej, w 2007 roku wykonano renowację średniowiecznej wyprawy tynkarskiej I i II piętra wieży, konserwację drewnianych gotyckich portali, naprawę pieca i podłogi po pożarze w latach 90-tych XX wieku, w 2008 roku m.in. zrekonstruowano podłogę w zachodnim pomieszczeniu parteru wieży, wykonano konserwację trzech kamiennych portali; od 2008 we współpracy z Instytutami Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Wrocławskiego w wieży i jej otoczeniu prowadzone są badania archeologiczne – na bazie pozyskanych zabytków w 2011 roku uruchomiono w wieży stałą wystawę archeologiczną.
Fundacja „Zamek Chudów” we współpracy z historykami, historykami sztuki i archeologami prowadzi również badania archiwalne, mające na celu rozpoznanie historii posiadanych obiektów. W ich efekcie powstały liczne publikacje książkowe (dotyczące głównie zamku w Chudowie i wieży w Siedlęcinie). Oprócz tego Fundacja prowadzi serię wydawniczą „Herbarz szlachty ślaskiej” – wydano dotąd 6 tomów z planowanych około 10.
Fundacja „Zamek Chudów”
ul. Podzamcze 6, Chudów
44-177 Paniówki
tel. +48 32 3301300
e-mail: biuro@zamekchudow.pl
www.zamekchudow.pl
