W skład zespołu zabytkowego w Wierzbnej koło Świdnicy wchodzi budynek XVII-wiecznego barokowego pałacu, ruina budynku klasztornego (tzw. Długi Dom) oraz zabytkowy park, w którym znajduje się malownicza grupa pięciu średniowiecznych krzyży pojednania (pokutnych).
Dzięki badaniom archeologicznym, przeprowadzonym w latach 90. XX wieku, wiemy, że zaczątek dzisiejszego pałacu w Wierzbnej koło Świdnicy stanowiła średniowieczna rycerska wieża mieszkalna. Nie możemy jednak stwierdzić jednoznacznie, czy wybudowana została ona w 2. połowie XIV (lub na samym początku XV wieku) przez rodzinę von Rohau, czy może jednak w tym miejscu znajdowało się wcześniejsze założenie, związane z rodziną Wierzbnów, którzy w XIII wieku ufundowali sąsiadujący z pałacem wyjątkowy w skali Śląska dwuwieżowy kościół romański (i być może wtedy też wznieśli przy nim swoją siedzibę). Prawdopodobnie wcześniej Wierzbnowie – potężna śląska rodzina możnowładcza, posiadali swoją warowną siedzibę (zniszczoną pod koniec XII w.) na położonym około kilometr dalej wzniesieniu o nazwie Skałka.
Wierzbnieńskie dobra rodu von Rohau wraz z murowaną siedzibą zostały sprzedane w 1403 roku cystersom krzeszowskim. W ten sposób stali się oni właścicielami części wsi, ale nie samego kościoła i należnych mu ziem, gdyż te znajdowały się w rękach cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego (aż do roku 1585, kiedy to ostatecznie cystersi kamienieccy sprzedali ją cystersom krzeszowskim, którzy utworzyli tu prepozyturę swojego opactwa, wznieśli klasztor oraz rozbudowali dawną średniowieczną wieżę w barokowy pałac). Po sekularyzacji w 1810 roku właścicielem pałacu został pruski minister von der Goltz. Do 1945 roku przechodził jeszcze w ręce kilku innych rodzin szlacheckich – ostatnimi z nich była rodzina von Waldenburg.
Drugą wojnę światową cały zabytkowy kompleks przetrwał bez zniszczeń, następnie znajdował się w nim PGR. Największa dewastacja obiektu miała miejsce w latach 90. XX w., kiedy pozostawiony został bez należytej opieki.
Na początku XXI wieku właścicielem zrujnowanego zespołu zabytkowego została Fundacja „Zamek Chudów”, co powstrzymało działania zmierzające do wykreślenia pałacu z częściowo już zawalonym dachem z rejestru zabytków i przeprowadzenie rozbiórki zarówno pałacu, jak i ruin Długiego Domu. W pierwszej kolejności po przejęciu własności uporządkowano otoczenie pałacu i park oraz opróżniono pałac z zalegających w nim śmieci i gruzu. Kolejnym zadaniem było powstrzymanie niszczenia obiektu pozbawionego znacznej części dachu. W przeciągu trzech lat zrekonstruowano dach nad pałacem – przywrócono jego oryginalną konstrukcję, na potrzeby pokrycia ceramicznego wypalono nawet nowe gąsiory (na wzór kilku zachowanych oryginalnych), odtworzono facjaty. Na potrzeby przyszłych działań przeprowadzono wstępne badania architektoniczne w średniowiecznej wieży mieszkalnej, przekształconej w XVII wieku w jedno ze skrzydeł barokowego pałacu.
W 2009 roku Fundacja rozpoczęła także odgruzowywanie ruin tzw. Długiego Domu i przekrywanie go tymczasowym dachem, co powinno zabezpieczyć zachowane jeszcze partie sklepień przed zamakaniem i zawaleniem). Ze względu na ogromne rozmiary budynku (96 m długości) prace wykonywane są etapowo.
Fundacja na podstawie stosownego porozumienia kontynuuje badania i opiekę nad obiektem, który w 2012 roku przeszedł w ręce nowego właściciela.
Fundacja „Zamek Chudów”
ul. Podzamcze 6, Chudów
44-177 Paniówki
tel. +48 32 3301300
e-mail: biuro@zamekchudow.pl
http://www.zamekchudow.pl/125-wierzbna.html
adres obiektu:
ul. Kościelna 7, 58-130 Wierzbna
